ชีวิต “หญิงคณิกา” สมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์  และการค้าระหว่างสยามกับตะวันตกในสมัยรัชกาลที่ 3 

สำรวจเรื่องราวของหญิงคณิกาสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ เพิ่มอรรถรสในการชม “คุณพี่เจ้าขา อิฉันเป็นห่านไม่ใช่หงส์” ละครอิงประวัติศาสตร์สมัยรัชกาลที่ 3 ที่ออกอากาศอยู่ในขณะนี้ ว่าด้วยเรื่องของนางคณิกาที่โดนตราหน้าว่าเป็น “หญิงคนชั่ว” ทั้งๆ ที่หลายคนไม่ได้เลือกเส้นทางนี้ด้วยตัวเอง หากแต่ถูกยก ถูกขาย หรือกลายเป็นเหมือนสินค้าที่ถูกเอาไปจำนำ โดยบิดามารดาหรือแม้กระทั่งสามี หรือบ้างก็เป็นทาสที่ถูกขายแก่นายเงินเจ้าของโรงชำเราบุรุษ อ่านวิทยานิพนธ์เรื่อง “การรับรองศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์แก่หญิงโสเภณีในประเทศไทย” โดย ณิชากร ปทุมมาศ  https://digiverse.chula.ac.th/Info/item/dc:22349 ดูนิยามความหมายและคำที่ใช้เรียกหญิงขายบริการ และความเป็นมาของอาชีพโสเภณีในประเทศไทย 

อย่างไรก็ตาม อาชีพขายเนื้อหนังของพวกหล่อนในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ก็เป็นอาชีพถูกกฎหมาย ไม่ต้องหลบซ่อนทำ แถมทั้งตัวนายโรงและหญิงคณิกาเองยังต้องไปจดทะเบียนและเสียภาษีแก่รัฐด้วย อ่านหลักฐานทางกฎหมายที่ระบุถึงการมีอยู่ของโสเภณีผ่าน “ภาษีบำรุงถนน” ที่นับเป็นภาษีโสเภณีสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ได้ที่ วิทยานิพนธ์เรื่อง “โสเภณีกับนโยบายของรัฐบาลไทย พ.ศ. 2411-2503” โดยดารารัตน์ เมตตาริกานนท์ อ่านฉบับเต็ม https://digiverse.chula.ac.th/Info/item/dc:72314 

กลับมาที่เนื้อเรื่องในละครอีกสักหน่อย ถึงแม้ท้องเรื่องจะเวียนวนวนเวียนอยู่กับหญิงคณิกา แต่ลึกลงไปกว่าเรื่องโลดโผนสนุกสนานของตัวพระนาง คือประเด็นสำคัญทางประวัติศาสตร์อันว่าด้วยการค้าระหว่างไทยกับตะวันตก ฉากตัวละครที่เป็นพ่อค้าชาวตะวันตกเดินหัวฟัดหัวเหวี่ยงงัดข้อกับข้าราชการไทยปรากฎให้เห็นอยู่ในหลายๆ ตอน เหตุใดจึงเป็นเช่นนั้น ชวนอ่านในหนังสือ “ฝรั่งรุกพระนั่งเกล้า: การทูตสยามคราวจักรวรรดินิยมบุกอุษาคเนย์” ผลงานของ ศ. ดร. สุเนตร ชุตินธรานนท์ และวิกัลย์ พงศ์พนิตานนท์ ว่าด้วยรัชสมัยที่เป็น “ช่วงเปลี่ยนผ่าน” ของการยอมรับมหาอำนาจตะวันตกอังกฤษ โดยยอมกระทำ “เท่าที่จำเป็น” ทั้งด้านการเมืองและเศรษฐกิจ ตลอดจนความเป็นไปของสยามในกระแสสงครามอังกฤษ-พม่า และสนธิสัญญาเบอร์นีย์ ภายใต้พระราชวิสัยทัศน์รัชกาลที่ 3 ผู้ทรงผ่านประสบการณ์ติดต่อกับต่างชาติมาอย่างโชกโชกโชน https://library.car.chula.ac.th/record=b2290200  

แนะนำหนังสืออ่านเพิ่มเติม  

• Siam under Rama III 1824-1851 https://library.car.chula.ac.th/record=b1008260 

• สยามแต่ปางก่อน: 35 ปีในบางกอกของหมอบรัดเลย์ อ่านฝรั่งมองไทยและฝรั่งมองฝรั่งกันเองผ่านบันทึกส่วนตัวของนายแพทย์แดน บีช บรัดเลย์ https://library.car.chula.ac.th/record=b2345774