การแสดงพื้นบ้านไทย

โดย ผศ.ดร.วุฒิพงษ์ ทองก้อน

เรียบเรียงและอธิบายความหมายและขอบข่ายของศิลปะการแสดงของไทย ลักษณะของวัฒนธรรมพื้นบ้าน การเล่น นาฏศิลป์ และการแสดงพื้นบ้าน วิเคราะห์ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการแสดงพื้นบ้านไทย อาทิ ความเชื่ออำนาจลึกลับ ความเชื่อในธรรมชาติ ระบบความเชื่อกับพิธีกรรม ภูมิศาสตร์ อาชีพ และวัฒนธรรมจากต่างชาติ

อธิบายเรื่องดนตรีพื้นบ้านในแต่ละภูมิภาคของไทยอันมีองค์ประกอบที่โดดเด่นแตกต่างกัน ทั้งวงดนตรี การประสมวง และรายละเอียดเกี่ยวกับวงปี่พาทย์ของภาคกลาง ในส่วนการแสดงพื้นบ้าน ได้รวบรวมและอธิบายไว้เป็นรายภาคเช่นกัน ได้แก่

ภาคเหนือ ได้อธิบายระบำรำฟ้อน จัดแบ่งเป็นฟ้อนพื้นเมืองหรือแบบดั้งเดิม เช่นฟ้อนผี ฟ้อนเจิง ฟ้อนแง้น การฟ้อนประดิษฐ์ในราชสำนักเชียงใหม่ เช่น ฟ้อนเมือง ฟ้อนสาวไหม ฟ้อนม่านมุ้ยเชียงตา การฟ้อนของชนกลุ่มน้อยในล้านนา เช่น ฟ้อนเงียว ก้าไต ลายไต รวมถึงศิลปะการแสดงเล่นเป็นเรื่องอย่างละครซอ จ้าดไต และศิลปะการต่อสู้ เช่น ตบมะผาบ ฟ้อนดาบ และกลองสะบัดชัย

ภาคอีสาน แยกเป็นอีสานเหนืออธิบายเรื่องการแสดงพื้นบ้านประเภทระบำรำฟ้อน เช่น เซิ้ง ฟ้อนผู้ไท แสกเต้นสาก ประเภทเล่นเป็นเรื่อง เช่น หมอลำ หนังตะลุงอีสาน ประเภทเพลงพื้นบ้านอย่างเพลงโคราช ส่วนการแสดงพื้นบ้านอีสานใต้ ประเภทระบำรำฟ้อน เช่น เรือมตรุษ เรือมลูดอันเร กะโน้บติงต็อง ประเภทเล่นเป็นเรื่องได้แก่ลิเกอีสานใต้ และประเภทเพลงพื้นบ้านได้แก่ เจรียง อาไย

ภาคใต้ ประเภทระบำรำฟ้อน เช่น รองเง็ง ซัมเปง สิละ ประเภทเล่นเป็นเรื่อง เช่น โนรา มะโย่ง หนังตะลุง และประเภทเพลงพื้นบ้าน เช่น เพลงบอก เพลงนา

ภาคกลาง ประเภทระบำรำฟ้อน เช่น รำโทน เถิดเทิง ประเภทเล่นเป็นเรื่อง เช่น ลิเก ละครชาตรี เท่งตุ๊ก ประเภทเพลงพื้นบ้าน เช่น ลำตัด เพลงฉ่อย เพลงเรือ เพลงพวงมาลัย เพลงอีแซว เพลงสงฟาง เพลงสงคอลำพวน และเพลงพื้นบ้านที่เป็นมหรสพ อย่างเพลงปรบไก่ และเพลงทรงเครื่อง